– Historia

Dubienka

Dubienka to duża wieś nadbużańska położona w dolinie Bugu, oddalona 36 km od Chełma. Miejscowość posiada bardzo bogatą historię, była miastem królewskim – tj. miastem Korony Królestwa Polskiego. Była liczącym się ośrodkiem handlu i rzemiosła.

Pod względem geograficznym miejscowość leży na terenie krainy zwanej Kotliną lub Obniżeniem Dubienki, która zaliczania jest do Polesia Lubelskiego.

CZYTAJ WIĘCEJ

Historia terenów leżących w obszarze gminy

Brzozowiec
To jedna z najstarszych miejscowości w gminie. Pierwsza wzmianka o istnieniu wsi pojawia się w 1565 r. Nazwa wsi ulegała wielu zmianom na przestrzeni wieków. Najpierw, w pierwszej informacji o niej zapisano Berezowiec, w 1578 r. zapisano ją jako Brzezowiec, w 1752 r. Berezowce, w 1827 r. Berezowice (A. Wawryniuk, dz.cyt., s. 10-15 i podane tam: B. Czopek, Nazwy miejscowe dawnej Ziemi Chełmskiej i Bełskiej (W granicach dzisiejszego państwa polskiego), Wrocław 1988, s. 161).
Czytaj więcej …

Holendry
Na pewno wieś ta istniała już w 1845 r., gdyż ujęta została w wykazie karczem z tegoż roku – posiadała jedną karczmę i leżała w gminie Siedliszcze Bramowe (A. Wawryniuk, dz.cyt., s. 72 i podane tam: Arch.Państw.Lub o/Chełm – Hipoteka w Hrubieszowie, sygn. 20). Założono ją jako wieś młyńską.
Czytaj więcej …

Janostrów
Jest to jedna ze starszych miejscowości w gminie. Została założona w XVIII wieku. W 1746 r., kiedy August III Sas ponawiał dla mieszczan Dubienki pobór mostowego, nakazał aby Łowy „ostęp” zwane były dawane dwa razy w zimie dla starosty dubieńskiego. Do starostwa z siedzibą w Dubience należały wówczas: Berezowiec, Kładniów, Starosiele, Strzelce, Uchańka, a także nowo założony folwark Janów Ostrów. (A. Wawryniuk, dz.cyt., s. 75-81 i podane tam: M. Baliński, Starożytna Polska, Warszawa 1845, s. 1189-1192).
Czytaj więcej …

Jasienica
Jest to młoda miejscowość, gdyż powstała dopiero w latach 1935-37 w wyniku parcelacji dóbr należących do Skryhiczyna przez właściciela Mordkę Rottenberga. Ziemie oczyszczone z lasu sosnowo-dębowego kupili osadnicy przybyli z powiatów krasnostawskiego i biłgorajskiego (K. Prożogo, dz.cyt., s. 14).
Czytaj więcej …

Józefów
Jest to stara miejscowość. Należała do dóbr skryhiczyńskich. Pierwsza informacja o jej istnieniu pochodzi z 1823 r. – wieś zarobna Józefów należy do dóbr Skryhiczyn, własność Józefa Zbyszewskiego – rotmistrza wojsk koronnych (K. Prożogo, dz.cyt., s. 18). W 1827 r. podano jej nazwę jako „Gwarowo-iuzefuf, maidan” (B. Czopek, Nazwy miejscowe dawnej ziemi… dz.cyt., s. 171).
Czytaj więcej …

Kajetanówka
Jest to stara wieś. Początki sięgają 1796 r. Nazywała się wówczas Kajetanowka (B. Czopek, Nazwy miejscowe dawnej ziemi…, s. 171). W czasach II RP była we wsi szkoła powszechna. Istniało zarejestrowane rzemiosło: 3 kowali, 2 szewców, 2 tkaczy i 1 murarz (K. Prożogo, dz.cyt., s. 19-20). Wg spisu powszechnego z 1921 r. we wsi było 51 domów ze 288 mieszkańcami: 149 mężczyzn i 139 kobiet, wyznania: 216 katolików, 65 prawosławnych i 7 religii mojżeszowej.
Czytaj więcej …

Krynica
Pierwsze informacje o Krynicy pochodzą z okresu międzywojennego. Powstała w latach 1925-1927, kiedy to właściciel Skryhiczyna, Mordko Kielman rozparcelował część dóbr Skryhiczyn. Mieszkańcami byli w 70 % Polacy i w 30 % Ukraińcy (K. Prożogo, dz.cyt., s. 21).
Czytaj więcej …

Lipniki
Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstała ta wioseczka. Przed wojną należały one do sołectwa Skryhiczyn (K. Prożogo, dz.cyt., s. 21). W 1945 r. sołtysem był Władysław Trepiak, zaś w 1947 r. Piotr Pachciński. W tym roku wieś liczyła 63 mieszkańców (St.Pow. w Hrubieszowie, sygn. 1162, k. 2, sygn. 155, k. 122). W Lipnikach mieszkał p. Henryk Koziński, największy producent miodu na Lubelszczyźnie. Obecnie wieś należy do sołectwa Zagórnik.
Czytaj więcej …

Mateuszowo
Dzisiaj jest to bardzo malutka wioska, w której mieszka zaledwie kilka osób. Aż ciężko uwierzyć, że w 1921 r. było w Mateuszowie 42 domy z 239 mieszkańcami (127 kobiet i 112 mężczyzn, w tym 180 katolików i 59 prawosławnych, narodowości: 194 Polaków i 45 Rusinów. Z wykazu parafii prawosławnych hrubieszowskiego w 1924 r. wynika, że było tu 193 katolików i 53 prawosławnych), w 1943 r. mieszkało tam 292 osoby, natomiast w 1947 r. 175 osób (A.Wawryniuk, dz.cyt., s. 96-98 i podane tam pozycje).
Czytaj więcej …

Nowokajetanówka
Jest to jedna z młodszych wsi w gminie. Założono ją na gruntach Siedliszcze Bramowe. Parcelacja dóbr siedliskich nastąpiła w 1884 r., zaś te ziemie kupili bracia Lejzer i Josef Cukier. Następnie sprzedali te działki chłopom z okolicznych wsi, przez co powstało tu 19 nowych gospodarstw (K. Prożogo, dz.cyt., s. 24). Powstanie wsi miało więc miejsce na przełomie wieków. Nazwa wioski ulegała zmianom: w 1921 r. Kajetanówka Nowa, w 1928 r. Nowa – Kajetanówka, w 1943r. Nowo – Kajetanówka, z czasem ustabilizowała się wersja współczesna – Nowokajetanówka (A.Wawryniuk, dz.cyt., s. 98-101 i podane tam pozycje).
Czytaj więcej …

Radziejów
Jest to wieś położona na północno-zachodnim krańcu gminy. Pierwsza wzmianka o wiosce pochodzi z roku 1531 – rejestr poboru podatkowego wymienia tę miejscowość i podaje, że należy ona do parafii pw. Rozesłania Świętych Apostołów w Chełmie (A. Wawryniuk, dz.cyt., s. 102 i podane tam: R. Szczygieł, Chełm i Chełmskie w dziejach, Chełm 1996, s. 272).
Czytaj więcej …

Rogatka
Jest to jedna z młodszych wsi w gminie. Pierwsza informacja o jej istnieniu pochodzi z 1823 r. Wówczas nazywała się Rogatki. Komisja Hipoteczna Woj. Lubelskiego ogłaszała ostateczny termin na uregulowanie hipotek dóbr ziemskich, m. in. dla „wsi zarobnej Rogatki” (Dz.Urz.Woj.Lub. 1823, nr 11, s. 130-131, 154).
Również w 1839 r. figuruje jako Rogatki. Dopiero od 1888 r. funkcjonuje nazwa „Rogatka” (A. Wawryniuk, dz.cyt., s. 106-111 i podane tam: B.Czopek, Nazwy miejscowe, dz.cyt., s. 189).
Czytaj więcej …

Siedliszcze
Pierwsza informacja źródłowa o Siedliszczu pochodzi z 1443 r.
W 1564 r. Siedliszcze (wówczas Siedliszcze Branowo) wymieniono w księdze poboru ziemie i powiatu chełmskiego nr 37. Dokument stwierdza, że wieś należała do parafii rzymskokatolickiej w Świerżach. Z kolei w 1738 r. określono je jako Bramów Siedliska. Znajdował się tam dwór dwualkierzowy, w mniemaniu ówczesnych już stary. Wybudowany był prawdopodobnie w XVII w., potem mógł zostać rozbudowany. Właścicielką była wtedy Izabela Lubieniecka Wydżgowa (A. Wawryniuk, dz. cyt., s. 112 i podana tam pozycja: I. Rolska-Boruch, Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500-1700, Lublin 1999, s. 130).
Czytaj więcej …

Skryhiczyn
Najstarsza wzmianka o tej osadzie pochodzi, tak jak w przypadku Dubienki, z 1472 r. W tej, jak i w późniejszych źródłach z lat: 1578, 1618 i 1639 wieś figuruje jako własność szlachecka. W pierwszej informacji z 1472 r. nazwa miejscowości brzmi: Strychyczyn – była to wtedy jedna z 29 miejscowości pow. horodelskiego (H. Stamirski, Powiat horodelski w roku 1472, Hrubieszów 1958, s. 45).
Czytaj więcej …

Starosiele
Jak już było wspomniane w rozdziale o historii Dubienki, Starosiele jest osadą, która wykształciła się z osady o nazwie Dubna. Leżała ona w tym samym miejscu, gdzie dzisiejsze Starosiele w części w pobliżu Wełnianki i Deusza /Starosiele w części położonej przy drodze do Brzozowca tutaj się nie zalicza/. Od tej osady wzięło nazwę nowozałożone przez Jana Sienieńskiego miasto.
Czytaj więcej …

Stanisławówka
Jest to obecnie malutka wioska, choć nie zawsze tak było. Pierwsza informacja o gruntach figurujących pod tą nazwą pojawiła się w 1823 r., kiedy to Komisja Hipoteczna Województwa Lubelskiego zawiadamiała „wszystkich interes w tym mających, że pierwiastkowego zaprowadzenia i uregulowania hipotek Dóbr Ziemskich z Powiatów Hrubieszowskiego (i innych – przyp. piszącego) przeznaczyła pierwszy termin na miesiąc kwiecień w rozkładzie następującym. Na dzień 12. dla wsi zarobnej Stanisławówka” (A. Wawryniuk, dz.cyt., s. 138 i podane tam: Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego nr 11 z 1823 r., s. 130-131, 154).
Czytaj więcej …

Tuchanie
Pierwsza wzmianka o istnieniu Tuchań pochodzi z 1839 r. (A.Wawryniuk, dz.cyt., s. 147 i podane tam: B.Czopek, Nazwy miejscowe dawnej Ziemi Chełmskiej i Bełskiej (w granicach dzisiejszego państwa polskiego), Wrocław 1988, s. 197). W 1891 Niemcy założyli również tutaj swoją kolonię (tamże oraz: W. Śladkowski, Kolonizacja niemiecka w południowo – wschodniej części Królestwa Polskiego w latach 1815-1915, Lublin 1969, s. 264).
Czytaj więcej ..

Uchańka
pomnik.jpg
Wiadomo, że w II poł. XVI stulecia Uchańka już istniała, leżała na gruncie Dubnej (A. Wawryniuk, dz. cyt., s. 150 i podane tam: A. Janeczek, Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego województwa bełskiego od schyłku XIV do początku XVII w., Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 179). Terytorialnie przynależała tam, gdzie Dubna. Po 1531 płaciła podatek łanowy w powiecie horodelskim (H. Stamirski, dz. cyt., s. 28). W 1564 jej nazwa zapisana została jako Vchanka, lecz czytać należy ją jako Uchanka, gdyż w staropolszczyźnie zdarzało się zapisywanie litery „u” jako „v”, taki sposób zaczerpnięto z laciny, używanej wówczas powszechnie w dokumentach.
Podobnie jak sąsiednia Dubienka, wieś była własnością królewską, potwierdzają to rejestry podatkowe z okresu 1472-1630 i lustracje z lat 1661-67, a także dokumenty z lat: 1578, 1618, 1639 (A. Wawryniuk, dz. cyt., s. 150 i podane tam: M. Horn, Mieszczanie powiatu horodelskiego i ich walka z uciskiem feudalnym w pierwszej połowie XVII w., Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, Historia V, Opole 1966, s. 135).
Czytaj więcej …

Zagórnik
Jest to wieś, której początki sięgają XIX w. Dokładna data jej powstania nie jest jednak znana. Do końca II Rzeczypospolitej, kiedy to istniało samodzielne miasto Dubienka bez gminy terytorialnej, a wioski wokół należały do gm. Białopole (która kończyła się na Skryhiczynie włącznie), Zagórnik należał do sąsiedniej gminy Horodło (A. Wawryniuk, dz.cyt., s. 159-162 i podane tam pozycje).
Czytaj więcej …

Tursko
Jest to malutka miejscowość, należy do sołectwa Józefów. W 1943 r. mieszkało tu aż 111 osób, zaś w 1947 r. 64 osoby. W czasie wojny była to jedna z 5 wsi gm. Dubienka podlegająca wysiedleniom w akcji wysiedlenia Zamojszczyzny.
Sołtysem w 1945 był Jan Góra (A.Wawryniuk, dz.cyt., s. 84-88 i podane tam pozycje).
Czytaj więcej …

Wróć go góry